भाषेचा न्यूनगंड कमी करण्यासाठी राजुरा पंस शिक्षण विभागाचे प्रशंसनीय उपक्रम

• भाषेचा न्यूनगंड कमी करण्यासाठी राजुरा पंस शिक्षण विभागाचे प्रशंसनीय उपक्रम
• बिडीओ किरणकुमार धनवाडे यांच्या संकल्पनेतून साकारला बोलीभाषेचा शब्दसंग्रह 

आमचा विदर्भ - ब्युरो रिपोर्ट्स

राजुरा -

राजुरा तालुका हा महाराष्ट्र - तेलंगणा सीमेवर असून आदिवासी, अतिदुर्गम असलेल्या या तालुक्यात मराठी व तेलगु या भाषांसह गोंडी, बंजारा, कोलामी या बोलीभाषा बोलल्या जातात. हे औद्योगिक क्षेत्र असल्याने देशातील विविध प्रांतातील लोक येथे नोकरी व व्यवसायासाठी आल्याने हा भाग बहुभाषिक झाला आहे. ग्रामीण व आदिवासी भागात बोलल्या जाणार्‍या गोंडी, कोलामी, बंजारा भाषा या येथील जनजीवनाचा अविभाज्य भाग आहे. मात्र प्राथमिक शाळेत शिकणाऱ्या येथील विद्यार्थ्यांचा जेव्हा प्रमाण भाषेशी सामना होतो, तेव्हा ही चिमुकली मुले मातृभाषा आणि प्रमाणभाषा यात बावचळून जातात. ही विद्यार्थ्यांची मानसिकता राजुरा पंचायत समितीचे संवर्ग विकास अधिकारी किरणकुमार धनवाडे यांनी ओळखली आणि त्यांच्या संकल्पनेतून येथील बोलीभाषा आणि त्याचा प्रमाणभाषेतील अर्थ असा शब्दसंग्रह तयार करण्यात आला. 

ही संकल्पना प्रत्यक्षात आणण्यासाठी राजुरा तालुक्यातील संपूर्ण 131 प्राथमिक शाळेतील विद्यार्थ्याकडून कुटुंबात बोलले जाणारे प्रत्येकी दहा शब्द मागविण्यात आले. शाळेच्या शिक्षकांनी त्याची व्यवस्थित माहिती घेऊन आणि पडताळणी करून ती यादी शिक्षण विस्तार अधिकारी संजय हेडाऊ यांना दिली. प्रभारी गटशिक्षणाधिकारी मनोज गौरकार यांच्या माध्यमातुन या शब्द संग्रहावर योग्य संस्कार करून त्याचा 748 शब्दांचा संग्रह तयार करून सुंदर मुखपृष्ठ लावून आणि बांधणी करून प्रकाशित करण्यात आला. संवर्ग विकास अधिकारी यांच्या संकल्पनेतून व गटशिक्षणाधिकारी व शिक्षण विस्तार अधिकारी यांच्या प्रयत्नाने आणि 131 शाळेतील 300 विद्यार्थी व शिक्षक यांच्या अथक परिश्रमातून या शब्दसंग्रहाची सुंदर बांधणी करून प्रकाशन करण्यात आले. अतिशय रचनात्मक व कल्पकतेने राबविलेल्या या उपक्रमाचे सर्वत्र कौतुक होत आहे.

महाराष्ट्रात साठ हून अधिक बोलीभाषा बोलल्या जातात, त्यात वीस बोलीभाषा या मराठी अथवा तिच्या संबंधित  आणि चाळीस या भटके, विमुक्त जाती, आदिवासी व इतर समाजाशी संबंधित आहेत, असे निरीक्षण आहे. मराठी या भाषेत एक लाखा दरम्यान शब्दसंग्रह असला तरी बोलीभाषेच्या शब्दांनी आपल्या मराठी भाषेचा शब्दसंग्रह अधिक विशाल आणि समृद्ध होऊ शकतो, हे अनेकांनी नमूद केले आहे. मराठी ही महाराष्ट्राची राजभाषा व गोव्याची उपभाषा असली तरी मराठी भाषेचे शब्दसंग्रह आणखी वाढविण्यास या बोलीभाषा मोलाची कामगिरी बजावू शकतात. हा बोलीभाषेतील शब्दसंग्रह करण्याचा उपक्रम स्तुत्य आणि प्रशंसनीय आहे.

 किरणकुमार धनवाडे
संवर्ग विकास अधिकारी, पंचायत समिती, राजुरा.

ग्रामीण विद्यार्थ्यांचा शब्दसंग्रह वाढविण्याचा प्रयत्न 

आपली मराठी ही मातृभाषा बारा कोसा - गणिक उच्चारात, शब्दसंग्रहात, आघातांत व वाक्यप्रचारांत बदलत राहते. कोकणातील मालवणी, खान्देशातील अहिराणी, विदर्भातील वऱ्हाडी, झाडीबोली, कोल्हापुरी, मराठवाडी, बेळगावी, कारवारी असे अनेक प्रवाह मराठी भाषेत आहेत. हे प्रवाह आपल्या मराठी भाषेला समृद्ध बनवत असतात. या भाषा ग्रामीण भागात बोलल्या जातात. पण आपल्या शालेय शिक्षणात मात्र प्रमाण मराठी भाषेचा जास्त प्रभाव आढळतो. आज सर्व जगाने मातृभाषेचे महत्व मान्य केले आहे. अस्सल ग्रामीण मराठीतील अनेक शब्द वाढत्या शहरीकरणामुळे आणि आधुनिक शिक्षणपद्धतीमुळे लुप्त होत आहेत. ही शब्दसमृद्धी आपल्या नविन पिढीच्या विस्मरणात जात आहे. हे विस्मरण रोखून नवीन पिढीचा शब्दसंग्रह वाढावा, या हेतूने राजुरा पं.स. शिक्षण विभागामार्फत हा शब्दसंग्रह तयार केला आहे. हा ग्रामीण विदर्भीय बोलीभाषा शब्दसंग्रह प्रकाशित करताना आम्हाला खूप आनंद होत आहे. हा शब्दसंग्रह अजून वाढत जाईल, ग्रामीण भाषेमुळे येणारा न्यूनगंड कमी होईल, भविष्यात आपले विद्यार्थी चांगले वक्ते बनतील, उत्कृष्ट साहित्यनिर्मिती होईल, अशा अपेक्षा व्यक्त करतो.

- किरणकुमार धनवाडे, संवर्ग विकास अधिकारी, पंचायत समिती, राजुरा.